Ulja e rrezikut të kancerit të zorrës së trashë është e mundur përmes disa ndryshimeve në stilin e jetës dhe zakoneve të përditshme. Ja disa mënyra të mbështetura nga kërkimet shkencore për të reduktuar këtë rrezik:
✅ 1. Dieta e shëndetshme
-
Rrit konsumimin e fibrave: Frutat, perimet, bishtajoret dhe drithërat e plota ndihmojnë në funksionimin e mirë të zorrëve.
-
Kufizo mishin e kuq dhe të përpunuar: Mishrat e përpunuar si sallami, hot-dog dhe proshuta janë të lidhur me rritje të rrezikut.
-
Përdor yndyra të shëndetshme: Vaj ulliri, arra dhe peshq me yndyrë (si salmoni) janë të dobishëm.
-
Konsumo më pak ushqime të përpunuara dhe sheqer të shtuar.
✅ 2. Aktiviteti fizik i rregullt
-
Të paktën 150 minuta aktivitet i moderuar në javë (si ecja e shpejtë, biçikleta).
-
Lëvizja ndihmon në rregullimin e peshës trupore dhe përmirëson lëvizjet e zorrëve.
✅ 3. Mbajtja e një peshe të shëndetshme
-
Mbipesha, veçanërisht dhjami abdominal, rrit rrezikun për kancer kolorektal.
✅ 4. Shmangia e alkoolit dhe duhanit
-
Pirja e alkoolit (sidomos në sasi të mëdha) rrit rrezikun.
-
Duhani është i lidhur me disa lloje kanceri, përfshirë atë të zorrës së trashë.
✅ 5. Bëj kontrolle të rregullta (screening)
-
Testet si kolonoskopia ndihmojnë në zbulimin dhe heqjen e polipeve para se të bëhen kancer.
-
Zakonisht rekomandohet të fillosh screening në moshën 45–50 vjeç, ose më herët nëse ka histori familjare.
✅ 6. Suplemente dhe barna (në disa raste)
-
Disa studime sugjerojnë se aspirina me dozë të ulët mund të ndihmojë, por vetëm me rekomandim nga mjeku.
-
Vitamina D dhe kalciumi mund të kenë efekte mbrojtëse, por duhen marrë me kujdes.
🛡️ Plani për Uljen e Rrezikut të Kancerit të Zorrës së Trashë
1. Dieta e Shëndetshme për Zorrën e Trashë
✅ Çfarë të shtosh:
-
Fruta të freskëta çdo ditë (banane, mollë, fruta pylli).
-
Perime me fibra (brokoli, spinaq, karrota, lulelakër, lakër).
-
Bishtajore: fasule, thjerrëza, qiqra – të paktën 2–3 herë në javë.
-
Drithëra të plota: tërshërë, oriz integral, buka integrale.
-
Probiotikë natyralë: kos, kefir, lakër turshi pa shumë kripë.
🚫 Çfarë të kufizosh:
-
Mish të përpunuar (sallam, hot-dog, proshutë) → max. 1 herë në muaj ose aspak.
-
Mish të kuq (viçi, qengji, derr) → max. 2 herë në javë.
-
Ushqime të skuqura dhe të përpunuara.
-
Sheqerna të shtuar dhe pijet me gaz.
2. Aktiviteti Fizik
🎯 Qëllimi: Të paktën 150 minuta në javë (30 minuta në ditë, 5 herë në javë)
✅ Shembuj:
-
Ecje e shpejtë
-
Çiklizëm
-
Not
-
Vallëzim
-
Ushtrime në shtëpi (si squats, stretching, yoga)
3. Mbajtja e Peshës së Shëndetshme
-
Kontrollo peshën 1 herë në muaj.
-
Syno një BMI (Indeks i Masës Trupore) mes 18.5 – 24.9.
-
Nëse ke mbipeshë, fillo me ulje graduale 2-4 kg në muaj përmes dietës dhe aktivitetit.
4. Shmangia e Alkoolit dhe Duhanit
-
🚫 Alkooli: Kufizo deri në 1 pije në ditë për gratë dhe 2 për burrat, ose idealisht fare.
-
🚭 Duhani: Ndalimi i plotë është zgjedhja më e mirë.
5. Kontrolle dhe Screening
-
Kolonoskopia: rekomandohet çdo 10 vjet nga mosha 45 vjeç e lart, më herët nëse ke histori familjare.
-
Testet e feçeve (si FIT): një herë në vit nëse kolonoskopia nuk është bërë.
-
Fol me mjekun nëse ke:
-
Gjak në feçe
-
Ndryshime në jashtëqitje (diarre/konstipacion që zgjasin)
-
Dhimbje barku ose humbje peshe pa shkak
-
6. Shtesa që mund të ndihmojnë (vetëm me rekomandim mjekësor)
-
Vitamina D: Nëse ke mungesë – mund të ndihmojë imunitetin dhe funksionin e zorrëve.
-
Kalcium: Disa studime sugjerojnë mbrojtje të lehtë ndaj kancerit kolorektal.
-
Aspirina: Doza të ulëta për disa persona në rrezik të lartë – vetëm me këshillim mjekësor.
7. Monitorimi i Shëndetit të Zorrëve
-
Kushto vëmendje sinjaleve të trupit.
-
Përdor suplemente fibrash nëse ke kapsllëk të shpeshtë, por jo pa konsultim.
